New Shaktipeeth Expressway सध्या महाराष्ट्रात एक महत्वाकांक्षी आणि भव्य प्रकल्प चर्चेत आहे नागपूर ते गोवा जोडणारा शक्तीपीठ महामार्ग. हा प्रस्तावित सहापदरी महामार्ग राज्यातील विदर्भ, मराठवाडा, पश्चिम महाराष्ट्र आणि कोकणातील १२ जिल्ह्यांना जोडणार असून, केवळ प्रवास सुलभ करण्यापुरता मर्यादित न राहता धार्मिक पर्यटनालाही नवे वळण देणार आहे. सध्या या महामार्गासाठी भूसंपादनाची प्रक्रिया सुरू असून, अनेक गावांतील शेतकरी आणि स्थानिक नागरिकांमध्ये यासंदर्भात चर्चा, चिंता आणि विरोधाचे सूरही उमटू लागले आहेत.
शक्तीपीठ महामार्ग म्हणजे काय?
वर्धा जिल्ह्यातील पवनार गावातून सुरू होणारा हा महामार्ग थेट गोव्याच्या पत्रादेवी गावापर्यंत जाणार आहे. हा एक सहापदरी एक्सप्रेसवे असून, यामुळे नागपूर ते गोवा या प्रवासाचा वेळ सध्याच्या १८-२० तासांवरून थेट ७-८ तासांपर्यंत कमी होणार आहे. या मार्गातून वर्धा, यवतमाळ, नांदेड, हिंगोली, परभणी, बीड, लातूर, धाराशिव, सोलापूर, सांगली, कोल्हापूर आणि सिंधुदुर्ग या १२ जिल्ह्यांतून प्रवास करता येणार आहे.
नागपूर ते गोवा जोडणारा शक्तीपीठ महामार्ग
हा महामार्ग महाराष्ट्रातील महत्त्वाच्या शक्तीपीठांना जोडत असल्याने याला ‘शक्तीपीठ महामार्ग’ असे नाव देण्यात आले आहे. कोल्हापूरची महालक्ष्मी माता, तुळजापूरची भवानी माता, माहूरची रेणुका माता आणि सप्तशृंगी देवीसह औंढा नागनाथ, परळी वैजनाथ, पंढरपूरचे विठ्ठल मंदिर, नांदेडचा गुरुद्वारा आदी धार्मिक स्थळे या महामार्गामुळे एकमेकांशी थेट जोडली जाणार आहेत. परिणामी, भाविकांसाठी एकसंध आणि वेगवान धार्मिक प्रवास शक्य होणार आहे.
भूसंपादनाची प्रक्रिया आणि प्रभावित गावांची माहिती
या प्रकल्पासाठी एकूण सुमारे ८,६१५ हेक्टर जमिनीचे भूसंपादन केले जाणार आहे. यामध्ये खाजगी, शासकीय व वन विभागाच्या जमिनींचा समावेश आहे. महाराष्ट्र राज्य रस्ते विकास महामंडळ (MSRDC) या प्रकल्पाची अंमलबजावणी करत असून, सध्या भूसंपादनाची प्रक्रिया वेगाने सुरू आहे. हा महामार्ग राज्यातील ३९ तालुक्यांतील सुमारे ३७१ गावांतून जाणार आहे. यवतमाळ, वर्धा, नांदेड, हिंगोली, परभणी, बीड, लातूर, धाराशिव, सोलापूर, कोल्हापूर, सांगली, सिंधुदुर्ग आणि गोव्याच्या उत्तर भागातील गावांमध्ये ही प्रक्रिया सुरू झाली आहे.
शक्तीपीठ महामार्ग
उदाहरणार्थ, यवतमाळ जिल्ह्यातील चिल्ली, नागेशवाडी, दहागाव, घोडदरा, येरद आदी गावांचा समावेश आहे. वर्धा जिल्ह्यात वाभळगाव, देवळी, वाटखेडा, पांढरकवडा ही गावे, तर नांदेडमध्ये ऊचेंगाव, पळसा, कवणा, हिंगोलीमध्ये गिरगाव, उंबरी, परभणीत पिंगळी, लोहगाव, बीडमध्ये नांदगाव, कौठळी, लातूरमध्ये ढोकी, मांजरी, धाराशिवमध्ये लासोना, सोलापूरमध्ये कलमन, चिंचखोपण, कोल्हापुरात गारगोटी, वडगाव, सांगलीमध्ये कवलापूर, सावळज आणि सिंधुदुर्गमध्ये आंबोली, बांदा, तर गोव्यातील पत्रादेवी या गावांमधून महामार्ग जाणार आहे.
शेतकऱ्यांचा विरोध आणि चिंता
या प्रकल्पासाठी ज्या शेतकऱ्यांच्या जमिनी घेतल्या जात आहेत, त्यांनी काही ठिकाणी तीव्र विरोध दर्शवला आहे. विशेषतः कोल्हापूर आणि परभणी जिल्ह्यात शेतकऱ्यांचा विरोध अधिक तीव्र आहे. शेतकऱ्यांचे म्हणणे आहे की, या जमिनी उपजाऊ असून, त्यांच्या उपजीविकेचा मुख्य आधार आहेत. काहींना मिळणाऱ्या मोबदल्यावरही समाधान नाही. काही ठिकाणी तर महामार्गाचा मार्गच बदलण्याची मागणीही करण्यात आली आहे.
सरकारने तिप्पट बाजारभावाने मोबदला देण्याचं आश्वासन दिलं असलं तरीही अनेक शेतकऱ्यांना आपल्या भविष्याची चिंता वाटत आहे. या प्रकल्पामुळे काहींना आपली शेती, घरं, चरितार्थ गमवावा लागणार आहे, त्यामुळे सरकारने त्यांच्याशी संवाद साधत अधिक न्याय्य आणि विश्वासार्ह तोडगा काढण्याची गरज आहे.
या प्रकल्पाचे फायदे आणि संभाव्य अडचणी
या महामार्गामुळे विदर्भ आणि मराठवाडा विभागातील जिल्ह्यांना पहिल्यांदाच मोठ्या प्रमाणावर एक्सप्रेसवे कनेक्टिव्हिटी मिळणार आहे. स्थानिक व्यापाऱ्यांना बाजारपेठांशी जोडणं, शहरी भागांमध्ये जलद पोहोच, धार्मिक स्थळांना चालना आणि पर्यटनाच्या दृष्टीने नवे दरवाजे उघडणे असे अनेक फायदे अपेक्षित आहेत. यामुळे रोजगाराच्या नव्या संधी निर्माण होऊ शकतात.
मात्र, याचे दुसरे चित्रही आहे. शेतकऱ्यांचे नुकसान, पर्यावरणाचा र्‍हास, जंगलांची कत्तल या गोष्टींचाही विचार केला पाहिजे. या महामार्गासाठी १२८ हेक्टर वनजमिनींचा वापर होणार असल्याने पर्यावरणीय तोटाही संभवतो. त्यामुळे सरकारने विकास आणि पर्यावरण यामध्ये संतुलन राखत हा प्रकल्प राबवणं गरजेचं आहे.
Disclaimer: वरील लेखात दिलेली माहिती विविध अधिकृत स्रोतांच्या आधारे तयार करण्यात आली आहे. प्रकल्पासंदर्भात कोणताही निर्णय घेण्यापूर्वी संबंधित अधिकृत यंत्रणांशी संपर्क साधावा. लेखामधील माहिती अपडेट्सनुसार बदलू शकते.
FAQs: वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न
प्र. 1: शक्तीपीठ महामार्ग कोणत्या जिल्ह्यांतून जाणार आहे?
उ: हा महामार्ग वर्धा, यवतमाळ, नांदेड, हिंगोली, परभणी, बीड, लातूर, धाराशिव, सोलापूर, सांगली, कोल्हापूर, सिंधुदुर्ग आणि उत्तर गोवा या जिल्ह्यांतून जाणार आहे.
प्र. 2: हा महामार्ग कोणत्या धार्मिक स्थळांशी जोडला जाणार आहे?
उ: तुळजाभवानी, रेणुकामाता, महालक्ष्मी देवी, सप्तशृंगी देवी, पंढरपूर, औंढा नागनाथ, परळी वैजनाथ, गुरुद्वारा नांदेड ही प्रमुख तीर्थक्षेत्रे जोडली जाणार आहेत.
प्र. 3: या प्रकल्पासाठी किती गावांचा समावेश आहे?
उ: एकूण ३७१ गावांतून हा महामार्ग जाणार असून, यामध्ये ३९ तालुक्यांचा समावेश आहे.
प्र. 4: सरकार शेतकऱ्यांना मोबदला देणार का?
उ: होय, सरकारने बाजारभावाच्या तिप्पट मोबदल्याचं आश्वासन दिलं आहे.
प्र. 5: प्रकल्पामुळे कोणते पर्यावरणीय धोके संभवतात?
उ: या प्रकल्पात १२८ हेक्टर वनजमिनीचा समावेश असल्याने जैवविविधता आणि जंगलांवर परिणाम होण्याची शक्यता आहे.
