Gold at Home भारतीय संस्कृतीत सोन्याला केवळ दागिना किंवा धातू म्हणून पाहिलं जात नाही, तर ती संपत्ती, शुभतेचं आणि सामाजिक प्रतिष्ठेचं प्रतीक मानली जाते. अनेक वर्षांपासून भारतीय कुटुंबांमध्ये सोनं सुरक्षित गुंतवणुकीचा मार्ग मानलं जातं, आणि पिढ्यानपिढ्या ते हस्तांतरित केलं जातं. सण, उत्सव, लग्न किंवा शुभ प्रसंगी सोनं खरेदी करणं ही आपली परंपरा आहे. मात्र घरात किती सोनं ठेवता येईल यासंदर्भात कायद्यात काही स्पष्ट नियम आहेत, जे जाणून घेणं अत्यंत गरजेचं आहे.
सोनं ठेवण्यासंबंधी कायद्यातील नियम काय सांगतात?
केंद्रीय प्रत्यक्ष कर विभाग (CBDT) नुसार घरात ठेवता येणाऱ्या सोन्याच्या प्रमाणाबाबत काही विशिष्ट मर्यादा ठरवलेल्या आहेत. विवाहित महिलांना 500 ग्रॅमपर्यंत, अविवाहित महिलांना 250 ग्रॅम आणि पुरुषांना (विवाहित असो वा अविवाहित) 100 ग्रॅमपर्यंत सोनं बाळगण्याची मुभा आहे. ही नियमावली त्या प्रकरणांमध्ये लागू होते जेव्हा एखाद्या व्यक्तीकडे खरेदीचे वैध कागदपत्र उपलब्ध नसतात. जर अधिक प्रमाणात सोनं सापडलं आणि त्याचा स्रोत सिद्ध करता आला नाही, तर आयकर विभाग कारवाई करू शकतो.
पुराव्यासह अधिक प्रमाणात सोनं बाळगता येते?
होय. तुमच्याकडे जर सोनं खरेदीचं बिल, पावती किंवा व्यवहाराचा इतर वैध पुरावा असेल, तर तुम्ही नियमातील मर्यादेपेक्षा अधिक सोनं ठेऊ शकता. सोनं खरेदी करताना नेहमी संपूर्ण माहिती असलेलं बिल घेणं आवश्यक आहे. त्यामध्ये सोन्याचं वजन, शुद्धता, किंमत आणि खरेदीची तारीख यांचा तपशील असावा. पिढ्यानपिढ्या आलेल्या सोन्यासाठीही जुने दस्तऐवज राखून ठेवावेत. डिजिटल युगात हे सगळे कागद स्कॅन करून सुरक्षित ठेवणं हे देखील एक चांगलं पाऊल ठरतं.
सोनं खरेदी-विक्रीवरील कर नियम
सोनं खरेदी करताना 3% जीएसटी लागतो. जर खरेदी केलेलं सोनं तीन वर्षांच्या आत विकलं, तर त्यावर अल्पकालीन भांडवली नफा कर (Short-Term Capital Gains Tax) लागतो, जो आपल्या उत्पन्नाच्या कर स्लॅबनुसार असतो. तीन वर्षांनंतर विक्री केल्यास दीर्घकालीन भांडवली नफा कर (Long-Term Capital Gains Tax) लागू होतो, जो इंडेक्सेशननंतर 20% दराने आकारला जातो. त्यामुळे सोनं विक्री करताना या बाबींचा विचार गरजेचा आहे.
सोन्याच्या किमती ठरवणारे मुख्य घटक
जागतिक बाजारातील चढ-उतार, स्थानिक मागणी, आर्थिक परिस्थिती आणि सणासुदीचा काळ हे घटक सोन्याच्या किमतींवर परिणाम करतात. भारतात दिवाळी, अक्षय तृतीया, लग्नसराई अशा विशेष प्रसंगी सोन्याची मागणी वाढते. दागिन्यांसाठी प्रामुख्याने 22 कॅरेट सोनं वापरलं जातं, तर गुंतवणुकीसाठी 24 कॅरेट सोनं जास्त पसंत केलं जातं.
सोन्याच्या सुरक्षिततेकडे दुर्लक्ष करू नका
घरात सोनं ठेवल्यास त्याची सुरक्षा हे सर्वात महत्त्वाचं ठरतं. बँक लॉकर हे एक सुरक्षित आणि विश्वसनीय पर्याय मानलं जातं. घरी ठेवताना अग्निरोधक आणि मजबूत तिजोरी वापरणं योग्य आहे. सोबतच सोन्यावर विमा काढणं देखील शहाणपणाचं ठरतं. चोरी किंवा आपत्तीमुळे नुकसान झाल्यास विमा सुरक्षा दिलासा देतो. यासाठी सोन्याचं बिल आणि वजन यासारखे दस्तऐवज आवश्यक असतात.
डिजिटल युगात सोन्यात गुंतवणुकीचे नवीन मार्ग
आजच्या काळात डिजिटल गोल्ड, गोल्ड ईटीएफ (Gold ETFs), आणि गोल्ड म्युच्युअल फंड्ससारखे पर्याय उपलब्ध आहेत. हे पर्याय पारंपरिक सोन्याच्या तुलनेत अधिक सुरक्षित आणि व्यवस्थापित करायला सोपे आहेत. डिजिटल गुंतवणुकीमध्ये भौतिक साठवणूक करण्याची गरज नसते आणि थोड्या रकमेतूनही गुंतवणूक सुरू करता येते. गुंतवणुकीसाठी तर हे पर्याय आजच्या पिढीसाठी अधिक फायदेशीर ठरतात.
दीर्घकालीन गुंतवणुकीसाठी विचारपूर्वक पावलं उचला
सोनं ही दीर्घकालीन गुंतवणूक आहे. अचानक नफा मिळण्याची अपेक्षा ठेवू नये. संयम, योग्य नियोजन आणि वैध दस्तऐवजांसह केलेली गुंतवणूक दीर्घकाळात चांगले परतावे देऊ शकते. मोठ्या प्रमाणात सोनं ठेवल्यास बँकेचा लॉकर सर्वात सुरक्षित पर्याय ठरतो. त्याचबरोबर डिजिटल पर्यायांवरही लक्ष ठेवणं योग्य ठरतं.
Disclaimer: वरील माहिती विविध स्रोतांवर आधारित असून केवळ मार्गदर्शनासाठी आहे. कोणतीही आर्थिक गुंतवणूक करताना किंवा कायदेशीर निर्णय घेताना संबंधित तज्ज्ञांचा सल्ला घेणे आवश्यक आहे. कोणत्याही नुकसानासाठी आम्ही जबाबदार राहणार नाही. माहितीचा वापर स्वतःच्या जोखमीवर करा.
FAQs: वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न
1. विवाहित महिलांना किती सोनं ठेवण्याची मुभा आहे?
CBDT नुसार विवाहित महिलांना 500 ग्रॅम सोनं बाळगण्याची मुभा आहे, पुरावे नसतानाही.
2. सोन्याचं बिल नसेल तर काय होऊ शकतं?
जर सोन्याच्या खरेदीचा पुरावा नसेल आणि ते प्रमाण मर्यादेपेक्षा जास्त असेल, तर आयकर विभाग कारवाई करू शकतो.
3. डिजिटल गोल्ड सुरक्षित आहे का?
होय, डिजिटल गोल्ड सुरक्षित आणि सहज व्यवस्थापित करता येण्याजोगा पर्याय आहे, जो बँकिंग रेग्युलेशन अंतर्गत येतो.
4. सोन्यावर विमा काढता येतो का?
हो, सोन्याचा विमा उपलब्ध आहे. तो चोरी, आपत्तीमुळे होणाऱ्या नुकसानापासून संरक्षण देतो.
5. सोनं विकल्यावर किती कर लागतो?
तीन वर्षांच्या आत विकल्यास अल्पकालीन कर लागतो आणि तीन वर्षांनंतर विकल्यास 20% दीर्घकालीन भांडवली नफा कर लागू होतो.
